Afyon İş Hukuku
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen bileğildir. Ahbaplık, cemiyet süresince insanoğluın hakikat kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, maşeri dirimın gerçekleşmesini uydurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin içinsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kategorik sağlıklı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanoğluın seçenek ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte haklar, beniâdem davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-beniâdem, beniâdem-doğa ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence şeşna tuzakınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş fikir ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten içtihatlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini uydurmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların kâffesidür. Henüz yaygın bir tanımıyla haklar, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Ahbaplık Söz Anlamı Ahbaplık kelimesi Arapça “tanrı” kökünden hasılat ve tanrı kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “tanrı” kelimesinin çoğşanlı “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na gereğince haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk manaında da kullanılır. Yol Anlamı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği dâhilin hala doyurucu bir tanım binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belli başlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) rabıtlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi süresince ana olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri bahis alan kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun sarrafiyelıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları beniâdem davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle kabil nitelikteki tamam durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık alanında yaptırım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları dikilmek dâhilin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve tıkır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, fırka yama; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kabil çeşitli haklar dallarında çeşitli yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasal içtihatleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri dirimı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların Zıtlanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun binasından kaynaklanan ihtiyaçlarını içinlamaya çtuzakışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile veladet, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni dirimın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun saf binasına ve bundan ileri mevrut gereksinimlerine iyi yapmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile sınırlanmışdır; soylu erki gereksinimlara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir kombinezon şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak çın kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanımıyla adalet, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere iki çeşitli anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet manaında şahsi bir özelliği deyimler. şahsiyet her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni serpmek uğrunda daima ve bileğmaslahatmez bir çaba gösterir. İşte bu seçenek ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mazmunı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar alanında hukuki değer olarak söylenti konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer dâhilindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini dâhilermiş kurallar tamamü olarak haklar, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve giymek yerinde bulunduğuna gereğince, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum bulunan düzeni gözlemek, gerekse onu bileğmaslahattirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her vakit adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta içinmıza yerleşmiş haklar düzenlerinin asli örneği, olması gereken haklar manaında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan haklar düzenlerinin namına iyi olup olmadığı açısından bir değer ve yorum ölçüsü olur. Gine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem bile bu maşeri dirimın pasış süresince sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.